De nieuwe veren van de keizer

Ik heb me op dit blog meerdere malen uitgelaten over het uiterlijk van Tyrannosaurus rex. Specifiek, over dat het beest waarschijnlijk veren heeft gehad.

Afbeelding: R J Palmer

Laten we het daar nog eens over hebben. Waarom denk (dacht?) ik dat eigenlijk? En is er nu bewijs opgedoken dat de gevederde T. rex ontkracht?
De tyrannosauriërs horen bij een grote, diverse en gespecialiseerde groep theropoden genaamd de coelurosauriërs. Deze groep wordt gedefiniëerd als "de grootst mogelijke groep waartoe de moderne vogels behoren, maar Allosaurus niet". Tyrannosaurus is dus nauwer verwant met moderne vogels dan met Allosaurus, een vleeseter die honderd miljoen jaar eerder leefde dan Tyrannosaurus.

Enkele coelurosauriërs: Therizinosaurus, Deinonychus, Deinocheirus, Caudipteryx, Tyrannosaurus. Voor sommige van deze dieren is direct bewijs voor veren aanwezig. Afbeelding: NH

In vrijwel alle families binnen de coelurosauriërs komen veren voor. Sterker nog; het merendeel van dino's van wie we veren hebben gevonden zijn coelurosauriërs. De dromaeosauriërs, oftewel "raptors", staan er bekend om, maar ook bij zulke diverse dieren als Deinocheirus, Beipiaosaurus, Caudipteryx, Shuvuuia en de primiteve Sinosauropteryx zijn veren of sporen van veren gevonden. Allemaal anders, maar allemaal coelurosauriërs. Veren zijn in deze familie overal. Meestal gaat het om simpele "protoveren", maar ook de complexe vogelveren zijn in deze groep onstaan.

Fossiel van Dilong: Bot en afdrukken van veren. Afb: Nick Ellison

Ook de vroegste leden van de familie van de tyrannosariërs zijn hierop geen uitzondering. Van zowel de kleine Dilong als de grote Yutyrannus hebben we onomstotelijk bewijs van veren. Deze dieren waren wellicht niet de directe voorouders van de latere T. rex, maar laten wel een duidelijke trend zien: veren waren de regel bij de coelurosauriërs, niet de uitzondering. Waarschijnlijk beschikte de gemeenschappelijke voorouder van al deze dieren al over veren.

Al dit bewijs is wat mij betreft genoeg om in ieder geval te veronderstellen dat een gevederd uiterlijk voor T. rex waarschijnlijk is. Er is alleen één probleem: we hebben meedere kleine huidafdrukken gevonden van T. rex, en ook van familieleden als Gorgosaurus, Albertosaurus en de nauw verwante Daspletosaurus. We hebben stukjes van de snuit, staart, nek en heup. En al deze fossielen laten niets anders zien dan schubben.

Poten van een nandoe. Een levende theropode, mét schubben. Afbeelding: NH

Dat wil natuurlijk niet zeggen dat het uitgesloten is dat deze dieren veren hadden. Vogels hebben ook schubben: op hun poten, en soms ook op hun kop. Een bekende gevederde dino, Kulindadromeus, heeft veren op zijn kop en lichaam maar niet op zijn benen, snuit en staart. Het kan dus goed dat we alleen maar afdrukken van toevallig onbevederde lichaamsdelen hebben ontdekt.

De analyse van Bell: meerdere huidfossielen van meerdere tyrannosauriërs op meerdere lichaamsdelen laten dezelfde schubben zien.

Maar zo gemakkelijk komen we er niet vanaf. Een recente studie, gedaan door Phil Bell en anderen, geeft sterke argumentatie dat de huid van de tyrannosauriërs geheel en uniform bedekt werd met schubben. De huidafdrukken die we hebben zijn weliswaar klein, maar ze komen wel van veel verschillende plekken op het lichaam en laten allemaal een vergelijkbaar schubbenpatroon zien. Bell beargumenteert dat de rest van de huid er ook zo uit heeft moeten zien. Dit verhaal is door sensatiezoekende media breed uitgemeten als een "afrekening" met de pro-verenbrigade en als ereherstel voor de traditionele geschubde T. rex uit Jurassic Park.

Laten we de sensatiepers even links liggen, dan zien we een interessant fenomeen: geschubde tyrannosauriërs zouden een intrigerende breuk zijn met de trend bij coelurosauriërs. Het zouden de enige "naakte" vertegenwoordigers zijn van een verder gevederde dynastie. Als T. rex echt alleen maar schubben heeft gehad en geen veren, dan is het waarschijnlijk dat de voorouders van de grote tyrannosauriers in de loop van de evolutie hun veren hebben verloren. Dat zou met klimaat te maken kunnen hebben: T. rex en zijn familieleden waren zeer groot en leefden (anders dan bijvoorbeeld Yutyrannus) in warme streken. Dat betekent dat ze moeite zouden kunnen hebben met het afvoeren van lichaamswarmte. Zo zou het verlies van veren een belangrijk evolutionair voordeel kunnen opleveren.

De voorouders van de witte neushoorn verloren hun haren om op de hete Afrikaanse savanne niet oververhit te raken. Afbeelding: NH

Het laatste woord over de veren van T. rex is nog niet gezegd. Ook de analyse van Bell laat genoeg ruimte over voor speculatie over veren bij tyrannosauriërs. Het belangrijkste aan dit hele verhaal is dat je je moet realiseren dat dit geen wedstrijd is, een verbeten rivaliteit tussen voor- en tegenstanders van gevederde dino's waarbij de tegenstanders nu een belangrijke slag "gewonnen" hebben. Zo lijken de media dit verhaal te willen verkopen, maar het is onzin. Wetenschap gaat over feiten, niet over meningen.

Ik beschouw(de?) mezelf als een voorstander van de gevederde T. rex omdat het bewijs simpelweg daarop leek te wijzen. Dat het bewijs nu de andere kant op lijkt te gaan betekent dat ik mee moet bewegen. Zeker bij paleontologie betekent voortschrijdend inzicht dat je soms je beeld bij bepaalde dieren moet aanpassen. Ik vertel vaak dat anderen dit moeten doen, nu ben ik zelf aan de beurt.

Meer lezen?
http://markwitton-com.blogspot.nl/2017/06/revenge-of-scaly-tyrannosaurus.html
https://blogs.scientificamerican.com/laelaps/long-live-the-fuzzy-t-rex/