Zijn vogels reptielen?

Als je ooit logica hebt gehad, zie je ongetwijfeld dat het volgende syllogisme geldig is:

Premisse 1: Alle dinosauriërs zijn reptielen
Premisse 2: Alle vogels zijn dinosauriërs
Conclusie: Alle vogels zijn reptielen

Geen speld tussen te krijgen. Als we beide premissen aanvaarden - en hier bij Nielsaurus doen we dat - moet de conclusie wel waar zijn. Toch vinden veel mensen het vreemd en tegenintuïtief om een vogel een reptiel te noemen.

Crocoduck approves

Maar wat is een reptiel nu eigenlijk, en welke argumenten zijn er om vogels wel of niet tot de reptielen te rekenen?

De grote bioloog Linnaeus (1707-1778) deelde alle levende wezens in in klassen. Hij deed dat op basis van hun kenmerken. Hij lette daarbij onder andere op uiterlijk, bedekking van het lijf, koud- of wambloedigheid en manier van voortplanten. Zoogdieren bijvoorbeeld - uitzonderingen zijn er altijd - hebben vier poten, zijn bedekt met huid en haar, warmbloedig, levendbarend en geven hun jongen melk.

Linnaeus, reptielenhater

Reptielen vond Linnaeus walgelijk, maar dat weerhield hem niet om de nodige tijd en aandacht aan deze dieren te besteden. Een reptiel is volgens zijn classificatie een vierpotig dier met schubben dat koudbloedig is en eieren legt. Reptielen hebben hun poten zijwaarts van het lichaam staan en kruipen over de grond. Hij beschouwde in eerste instantie ook kikkers en salamanders als reptielen; iets wat later moest worden rechtgezet. Vogels vallen in ieder geval buiten deze definitie: ze hebben de poten recht onder het lichaam, zijn bedekt met veren en zijn warmbloedig.

De Linnaeaanse ordening vormt nog steeds de basis van de moderne taxonomie, maar er zijn sinds zijn tijd een aantal nieuwe takken van biologie opgekomen - evolutie en genetica voorop - die ons nieuwe, verrassende inzichten hebben gegeven. Met moderne taxonomie deel je de dieren niet alleen in op basis van hun kenmerken, maar probeer je erachter te komen wie nu eigenlijk familie is van wie. Daarbij maak je gebruik van zowel genetica als het fossielenbestand.

Birds of a feather

Genetica laat zien dat krokodillen, die zonder meer in de klasse "reptielen" vallen, feitelijk veel nauwer verwant zijn aan vogels dan aan bijvoorbeeld hagedissen en slangen. Aan het fossielenbestand kunnen we zien dat vogels de afstammelingen zijn van dino's. De enige conclusie is dat ofwel vogels reptielen zijn, ofwel dat "reptielen" helemaal geen geldige biologische klasse is.

De stamboom van de gewervelden. Blauw is de traditionele definitie van "reptielen", inclusief Testudines (schildpadden), Lepidosauria (hagedissen en slangen) en Crocodylia (krokodilachtigen). Geel de strikte, monofyletische definitie, inclusief Aves (vogels). De gele groep is monofyletisch: dat wil zeggen, inclusief alle voorouders en afstammelingen. Rood zijn alle warmbloedige dieren: Warmbloedigheid is meerdere keren afzonderlijk geëvolueerd.

Of vogels reptielen zijn hangt van je definitie van "reptielen" af. Als je "reptielen" strikt definiëert als een echte monofyletische biologische klasse, zoals in de moderne taxonomie, horen vogels hier wel degelijk bij. Maar het is ook mogelijk om een "zachte" definitie van reptielen te geven. Een definitie op basis van uiterlijke kenmerken, die meer in lijn is met hoe we in het dagelijks leven over reptielen denken en praten. Eén die lijkt op wat Linnaeus voor ogen had toen hij alle koudbloedige kruipers waar hij de kriebels van kreeg in één klasse plaatste.

Zo'n "zachte", pragmatische defintie zou vogels uitsluiten, maar "reptielen" is dan geen fatsoenlijke monofyletische klasse meer. De hele context van evolutionaire relaties tussen de verschillende dieren gaat dan verloren. Bovendien kom je dan in de problemen als je over dinosauriërs gaat praten, want wanneer noem je een dino geen reptiel meer? Zodra hij niet meer over de grond kruipt, maar recht op zijn poten gaat staan? Zodra hij warmbloedigheid ontwikkelt? Zodra hij veren krijgt?

Dakotaraptor: Hij rent, hij is warmbloedig, hij heeft veren. Zou je dit nog een "reptiel" noemen? Afb: Emily Willoughby

Daarom hanteer ik een striktere definitie van "reptiel": Alle moderne reptielen, plus al hun gemeenschappelijke voorouders, plus al hun afstammelingen. Daarom horen vogels wat mij betreft bij de reptielen. Als mensen dat raar vinden, is dat maar zo. Er zijn zo wel meer dingen. Wist je bijvoorbeeld dat walvissen evenhoevigen zijn?

Meer lezen?
https://askabiologist.asu.edu/questions/birds-dinosaurs-reptiles
http://www.biokids.umich.edu/critters/Reptilia/
http://scienceline.ucsb.edu/getkey.php?key=1292