Recensie: Crystal Palace Dinosaur Park

Dit is deel twee van mijn driedelige reeks over mijn reis naar Londen.

Het park ligt er wat verlaten bij, in een dure, stille buitenwijk van Londen. Sinds het ooit beroemde Crystal Palace zelf in de jaren dertig afbrandde, na jaren van verval, heeft men niet veel meer naar het park omgekeken, of er moet iets te doen zijn in het moderne sportcentrum dat in de jaren zestig in de plaats van het paleis verrees. Toch staat een bezoek aan het Crystal Palace Park hoog op mijn verlanglijstje voor Londen. Waarom?

De prachtige, historische dinosaurusmodellen. Deze sieren het park op sinds het paleis in 1854 van Hyde Park naar deze locatie werd verplaatst, en staan nog steeds fier op hun plek. Ze zijn halverwege de negentiende eeuw gebouwd door de onvermoeibare Benjamin Waterhouse Hawkins, in nauwe samenwerking met Richard Owen, 's werelds eerste dinosaurusexpert. Het waren waarschijnlijk de eerste levengsgrote dinosaurusreconstructies in de geschiedenis, en zeer zeker de eerste die een groot publiek wisten te bereiken en betoveren. In 1854 raakte de wereld, dankzij Hawkins, voorgoed verliefd op uitgestorven reptielen van weleer.

Hier ergens moet het paleis gestaan hebben.

Tegenwoordig worden de modellen vooral gebruikt als schoolvoorbeeld van ouderwetse en achterhaalde ideeën over dinosauriërs. Niet onterecht, maar ook niet helemaal eerlijk. De beelden zijn juist een zeer accurate afspiegeling van Owen's goed-geïnformeerde en wetenschappelijk onderlegde ideeën over hoe deze dieren eruit moeten hebben gezien, gegeven het weinige materiaal dat hij had. Hawkins zelf was al zijn leven lang natuurschilder en zijn kennis over dierenanatomie was zeer uitgebreid. Hawkins heeft ook persoonlijk alle fossielen bestudeerd van de dieren die hij reconstrueerde. De modellen zijn, voor hun tijd, van een wetenschappelijke up-to-dateheid die je bij moderne dinosaurusmodellen zelden ziet. Je leert in het park niet heel veel over de prehistorie zelf, maar wel over de geschiedenis van hoe we tegen de prehistorie aankijken.

Het Dinopark bevat meer dan alleen dinosaurussen: Het is een hele parade van uitgestorven dieren. De reis door het park begint in de relatief recente geschiedenis, en gaat steeds verder terug in de tijd. Het bal wordt geopend door de reuzenherten Megaloceros; twee staande mannetjes en een zittend vrouwtje. Ze zien er wat verkleurd uit, maar zijn nog steeds mooi.

Het daaropvolgende eiland bevat een paar andere prehistorische zoogdieren, en hier zijn de modellen waarschijnlijk in hun slechtste staat. Het reuzenluiaard Megatherium is bijna niet te zien door de woekerende begroeiing, de hoefdieren Anoplotherium zitten onder de korstmos en één van de tapir-achtige Paleotheriums is zelfs helemaal aan gort - waarschijnlijk door vandalisme. Erg zonde! Ligt het hele park er zo vervallen bij? Een brug verbindt dit Cenozoïsche zoogdiereneiland met het Mesozoïsche dinosauruseiland, en daar blijkt alles snel beter te worden.

Aan één oever van het dinosauruseiland ligt het beroemdste uitgestorven monster uit Nederland: de Mosasaurus, die al bijna honderd jaar bekend was toen de modellen werden gemaakt. Ik hoorde dat de maashagedis een gebroken kaak had en door de begroeiing bijna niet meer te zien was, maar niets van dat alles. Hij is duidelijk flink opgeknapt. Hij is goed zichtbaar en in uitstekende staat.

Daarna volgen de twee beroemdste bewoners van het park: de Iguanodons. Ieder dinosaurusboek heeft wel een plaatje van deze twee. Een handelsmerk van Hawkins is dat hij vaak één dier staand en één liggend afbeeldt. Hiermee toont hij zijn grote kennis van dierenanatomie. Ook de Iguanodons zijn in goede conditie, net als de andere dino's op dit eiland. Wat een verschil met het vorige eiland! Ik ken deze dino's al mijn hele leven van foto's, maar ik had me niet gerealiseerd hoe enorm ze waren tot ik er voor stond.

Even immens maar minder iconisch is de Hylaeosaurus, die met zijn achterste naar het publiek toe staat. Dit was een bewuste keuze: er waren geen enkele resten gevonden van de schedel van dit dier, dus zijn gezicht is puur speculatief. Het beest is verder niet heel veel meer of minder achterhaald dan zijn broertjes, dus het zou niet heel erg zijn als ze hem een kwartslag zouden draaien zodat hij zijn snoet kan laten zien.

Iguanodon, Hylaeosaurus en Megalosaurus waren de eerste drie dino's die voor de wetenschap bekend waren en die Owen in de orde Dinosauria plaatste. Megalosaurus is de laatste en grootste van het stel, en ook de grappigste, met zijn bochel en zijn krokodillengrijns. We weten nu dat een theropode als Megalosaurus een totaal andere lichaamsbouw had (al is er van Megalosaurus zelf nog steeds niet veel materiaal), maar dat neemt niet weg dat we hier kijken naar een geweldig gedetailleerd en indrukwekkend dier waar je zelfs wel een beetje in kunt geloven, al is hij niet echt.

Aan de andere oever van het eiland is het één groot zeemonsterfeest. Meerdere Plesiosaurussen en Ichtyosaurussen uit het Jura, samen met de krokodilachtige Teleosarussen en de amfibie Labyrinthodon (hier afgebeeld zonder staart, als een soort kikker) sieren de rotskust. Dat zijn de oudste hier gereconstrueerde fossielen, en dus ook de laatste. De plannen voor het park waren aanvankelijk nog ambitieuzer, met mammoeten, mastodonten, moa's en reuzengordeldieren, maar het is ook nu een heel indrukwekkende verzameling standbeelden.

Het laatste stukje paleis.

Het Crystal Palace Dinosaur Park is een nationale schat van Victoriaans Groot-Brittannië en het is zonde dat het de afgelopen tijd in zo'n staat van verval heeft verkeerd. Gelukkig lijkt het park op de goede weg te zijn. De stichting Friends of Crystal Palace Dinosaurs houdt zich bezig met het onderhouden en opknappen van de modellen, en het is fijn om te weten dat er in ieder geval mensen zijn die zich om deze historische plek bekommeren. Ze hebben de afgelopen jaren goed werk verricht, maar er is duidelijk nog veel te doen.

Het is als paleofan een groot vorrecht om deze kunstwerken met eigen ogen gezien te hebben. Ze verdienen het om op waarde geschat te worden als de historisch relevante en nog steeds schitterende reconstructies die het zijn. De volgende keer dat je naar Londen gaat kan ik je een bezoek aan het Crystal Palace Park van harte aanbevelen. Er is een busstation en een metrohalte in de buurt.

Meer lezen?
https://blogs.scientificamerican.com/tetrapod-zoology/the-dinosaurs-of-crystal-palace-among-the-most-accurate-renditions-of-prehistoric-life-ever-made/