Geluid, deel 2: Het orkest van de oertijd

De vorige keer bespraken we dat dino's waarschijnlijk niet konden brullen, zoals we ze vaak in films zien doen.

Dino's hebben, daar lijkt het op, geen stembanden, en ook geen syrinx, het orgaan waarmee vogels fluiten. Vandaag moeten we dus ingaan op de vraag: wat voor geluid maakten dino's dan wél?

Koeren: Afgelopen jaar was er veel aandacht voor een artikel waarin werd gesuggereerd dat dino's niet brulden, maar koerden als duiven. Hoe zit dat? In het artikel werd, door vergelijkingen met vogels en krokodillen - aangetoond dat grotere dino's waarschijnlijk geluid maakten met hun mond dicht. Vergelijk het gebrul van de krokodil, die daarbij ook zijn bek niet opendoet. Over het algemeen kunnen we zeggen dat geluid met een dichte bek zachter is maar verder draagt. Dat betekent dat dino's die geluid maakten dat waarschijnlijk vooral deden om over lange afstand hun territorium aan te duiden. Het typische geluid van de duif is trouwens geproduceerd met de syrinx, dus dat dino's echt als duiven klonken lijkt mij onwaarschijnlijk. Je moet eerder denken aan...

Grommen: Sommige vogels, met name primitievere loopvogels als emoes en kasuarissen, zijn in staat een diep, rommelend gegrom voort te brengen waarbij ze geen syrinx of larynx gebruiken. Ze gebruiken gewoon hun longen en luchtpijp als resonantiekamer. Dit was voor dino's misschien ook mogelijk.

Sissen: Elk dier kan sissen. Het enige wat je nodig hebt is een opening om lucht uit te laten ontsnappen. Bijna alle dieren sissen - van katten tot ganzen tot zelfs sommige soorten kakkerlakken - om belagers te waarschuwen en weg te jagen. Veel dino's sisten waarschijnlijk met dezelfde bedoeling.

Fysiek geluid: Ook als je geen stem hebt kan je geluid maken door bijvoorbeeld de kaken dicht te slaan, met de poten te stampen of met water te spetteren. Denk bijvoorbeeld aan het geklepper van een ooievaar. Eén (controversiële) theorie over de lange zweepstaarten van sauropoden als Diplodocus is dat ze hun staarten zo snel konden bewegen dat ze tijdelijk de geluidsbarriëre doorbraken en zo een felle klap konden produceren - net zoals een echte zweep.

Trompetteren: Sommige hadrosauriërs, zoals Parasaurolophus, hadden holle kammen op hun kop. Deze functioneerden net als trombones. Het dier kon waarschijnlijk lucht door de kam laten resoneren om een diepe, luide trompettoon te produceren. Zonder larynx was het repertoire waarschijnlijk beperkt tot één toon.

Visuele communicatie: Matt Martyniuk geeft in dit artikel een andere aanwijzing over hoe dino's communiceerden: veel dino's hadden opvallende visuele structuren op hun kop of lichaam. Denk aan de platen van Stegosaurus, de kraag van Triceratops, het zeil van Spinosaurus en de dubbele kam van Dilophosaurus. Deze structuren - ik noem ze aandachtstrekkers - speelden waarschijnlijk een grote rol in de communicatie tussen dino's van dezelfde soort. Door ze te laten zien - de kop te draaien, of overdwars te gaan staan - konden ze hun soortgenoten bepaalde signalen geven: waarschuwen en wegjagen of juist verleiden. Dino's waren misschien veel meer visueel dan auditief ingesteld.

Meer lezen?
http://dinogoss.blogspot.nl/2014/06/what-does-t-rex-say.html
https://news.utexas.edu/2016/07/11/dinosaurs-may-have-cooed-like-doves