De curieuze Dinosauroid

Geloof het of niet, in de jaren tachtig en negentig stond dit merkwaardige geval in vrijwel alle dinoboeken.

Take me to your leader

Een alien? Een monster uit Doctor Who? Nee, dit is de beruchte "Dinosauroid". Een zekere Dale Russell, destijds curator van een natuurhistorisch museum in Canada, heeft hem verzonnen in 1982. Het idee was dat, als de dino's nooit waren uitgestorven, sommige dino's in een soort mensachtige wezens zouden zijn geëvolueerd.

Het idee "wat zou er gebeurd zijn als de dino's niet waren uitgestorven?" is een bekend gedachtenexperiment. Laatst nog maakte Pixar er een film over. Een bekend boek dat op deze vraag ingaat is bijvoorbeeld "The New Dinosaurs" van Dougal Dixon, die allerlei vreemde nieuwe dieren bedacht die uit de dino's zouden kunnen zijn voortgekomen.

The New Dinosaurs: Wat als die komeet nooit was gevallen? Waar zouden dino's in geëvolueerd kunnen zijn?

De Dinosauroid is een uitspatting van dit type speculatieve biologie. Van alle dinosauriërs hebben Troödon en zijn verwanten de grootste hersenen in verhouding tot de rest van het lichaam. Stel dat deze "intelligente" dinosauriërs, zoals Troödon, niet zouden zijn uitgestorven en in de loop van de evolutie steeds intelligenter zouden zijn geworden. Zouden ze dan steeds meer op mensen gaan lijken? Dale Russell dacht van wel. Grotere hersenen leiden volgens hem tot, achtereenvolgens, een groter hoofd, een stompere snuit, een meer opgericht postuur en het verdwijnen van de staart. Precies wat er met de mens is gebeurd.

Dale Russell's Dinosauroid, met op de achtergrond hoe mensen destijds dachten dat Troödon eruitzag.

Laat ik met de deur in huis vallen: ik vind dit idee vrij belachelijk. Want waarom zou een dier met hoge intelligentie per sé op een mens moeten lijken? Het is best mogelijk dat er, in de verre toekomst, ooit een dier zal ontstaan dat net zo slim is als wij, maar er heel anders uitziet (de door Dixon geadviseerde speculatieve documentaire The Future Is Wild geeft die rol bijvoorbeeld aan geëvolueerde inktvissen). Het is nogal arrogant om te denken dat de menselijke vorm de enige mogelijke uiting van intelligentie is.

De speculatieve documentaire The Future Is Wild introduceerde de intelligente boom-inktvis, een mogelijk alternatief voor menselijke intelligentie. Stel je voor: een octopus die slingert van tak tot tak...

Bovendien ging Russell's idee uit van een nu verouderd beeld van Troödon. Troödon werd in de jaren tachtig afgebeeld als een griezelige mini-raptor, een sinistere nachtelijke hagedis met scherpe klauwen en grote ogen. Nu weten we dat Troödon een veel vogelachtiger beest geweest moet zijn, met veren, vleugels en vogelmanieren. Als de komeet niet was gevallen, waren zijn afstammelingen wellicht nog meer op vogels gaan lijken.

Van hagedis naar vogel: Historische en moderne afbeelding van Troödon. Afb: Joe Tucciarone (boven)  en Tom Parker (onder).

En dan moet je maar accepteren dat de evolutie überhaupt op hoge intelligentie selecteert. De meeste dino's waren niet erg snugger, en hebben het toch prima gedaan. Vanuit evolutionair oogpunt is slimmer niet altijd beter. Je moet de intelligentie van Troödon trouwens ook niet overschatten: de grootte van zijn hersenen is vergelijkbaar met die van een kip.

Toch is het idee van de Dinosauroid nog niet helemaal verdwenen. Richard Dawkins is fan. Van tijd tot tijd duikt het idee op in boeken en op TV. Het is typisch zo'n dinosaurusmythe die in de popcultuur steeds maar herhaald blijft worden. Daarom eindig ik met een afbeelding van C. M. Kosemen, auteur van All Yesterdays, die een veel waarschijnlijker uiterlijk voor een hypothetische, intelligente afstammeling van Troödon laat zien:

Meer lezen?
http://www.daviddarling.info/encyclopedia/D/dinosaurintell.html
https://blogs.scientificamerican.com/tetrapod-zoology/dinosauroids-revisited-revisited/
https://www.scientificamerican.com/article/will-e-t-look-like-us/