Richard Owen's Definitie

Misschien raak je wel eens in de war over wat nu eigenlijk wel of niet telt als een dinosaurus. Het is een grote, diverse groep dieren die in grootte, vorm en gewoonten dramatisch van elkaar verschillen. Tyrannosaurus, Triceratops, Stegosaurus en Brontosaurus lijken helemaal niet op elkaar, maar zijn wel allemaal dinosauriërs. De vliegende pterosauriërs, zoals Pteranodon, zijn het dan weer niet, evenmin als kolossale zeereptielen als Mosasaurus. Mammoeten, prehistorische reuzenkrokodillen, Dimetrodon en het monster van Loch Ness zijn ook allemaal beslist geen dino's. Vogels zijn het dan weer wél! Hoe zit het nou precies?

Wel dino's...

Geen dino's.

Uiteindelijk is het een definitiekwestie. Door de jaren heen zijn er een aantal definities van het woord "dinosaurus" geweest. Vandaag wil ik kijken naar de definitie die gegeven werd door de man die het woord "dinosaurus" verzon: De 19e-eeuwse Engelse bioloog Richard Owen.

Hij ziet er betrouwbaar uit.

Richard Owen (1804-1892) gaf de dinosauriërs hun naam en hun eerste definitie. De definitie van Owen klopt nog steeds. Zoals we zullen zien heeft zijn definitie interessante gevolgen. De definitie is als volgt:

Dinosauriërs zijn die groep dieren die bestaat uit...

- Megalosaurus, Iguanodon en Hylaeosaurus

- Hun laatste gemeenschappelijke voorouder

- Alle afstammelingen van deze voorouder

De eerste drie bekende dino's

 Megalosaurus, Iguanodon en Hylaeosaurus zijn de eerste drie dino's die ooit werden ontdekt, en de enige drie die Richard Owen kende. Eigenlijk is Hylaeosaurus niet eens nodig. Megalosaurus en Iguanodon alleen zijn genoeg. Het levert dezelfde groep dieren op. Dat zit zo: dino's bestaan uit twee groepen: ik noem ze hier voor het gemak even groep A en groep B. Megalosaurus hoort bij groep A, Iguanodon en Hylaeosaurus bij groep B. Mocht je het willen weten: het verschil tussen groep A en B zit in de vorm van het heupbeen.

Een hypothetische gemeenschappelijke voorouder

De laatste gemeenschappelijke voorouder van de drie genoemde sauriërs leefde waarschijnlijk in het late Trias. Per definitie is dit de eerste dinosaurus. We hebben dit hypothetische dier nooit gevonden, maar waarschijnlijk leek hij veel op Eoraptor, een klein dier dat op twee poten liep en zowel planten als vlees at. De eerste dino was de voorouder van zowel groep A als groep B. Dit is waarom Hylaeosaurus niet nodig is voor de definitie: zolang je maar één dino uit groep A en één uit groep B bij je definitie betrekt, kom je altijd op dezelfde gemeenschappelijke voorouder uit. Ik noem deze voorouder "Dino 1".

De stamboom van Dinosauria

Dino 1 en alle dieren die van hem afstammen, zijn dinosauriërs. Uiteraard horen Megalosaurus, Iguanodon en Hylaeosaurus hierbij, maar ook alle andere dino's uit zowel groep A als groep B. Bij groep A horen de vleeseters en de langnekken. Bij groep B horen de eendenbekken en de gepantserde en gehoornde dino's.

"Pan-Aves"

Richard Owen betrok de vliegende pterosauriërs niet bij zijn definitie. Het is niet helemaal duidelijk waarom; pterosauriërs waren bekend in zijn tijd. Ptero's zijn vrij nauw verwant aan dino's en hadden er best bij gepast. Maar Owen's definitie sloot ze buiten. De groep die bestaat uit dino's en ptero's samen noemen we "Pan-Aves" of "alle vogels".

Bron: Fresh Paleomemes

Over vogels gesproken: Volgens de definitie van Owen behoren de vogels tot de dinosauriërs. Ze stammen namelijk af van Dino 1. Ze horen bij groep A; ze zijn afkonstig uit de groep van de vleesetende dino's (ook al eten veel vogels zelf geen vlees). Owen heeft nooit gezegd dat dino's per definitie prehistorische of uitgestorven dieren hoeven te zijn. Vogels zijn de enige groep dinosauriërs die het grote uitsterven hebben overleefd.

Raah! Ik ben een dinosaurus!

Als dit je gek lijkt, ga je er misschien te veel vanuit dat dino's reptielen zijn. Zo worden ze in de film vaak afgebeeld. Owen dacht zelf ook dat dino's reptielen waren - "Saurus" betekent "hagedis", terwijl we nu weten dat dino's helemaal geen familie van hagedissen zijn. In feite hebben dino's helemaal niet zoveel met reptielen te maken en staan ze qua uiterlijk en gedrag veel dichter bij vogels. Waarschijnlijk had Dino 1 zelfs veren! Hoe weten we dat, als we Dino 1 nooit hebben gevonden? Dat is iets voor een volgende keer...

Meer lezen?
https://blogs.scientificamerican.com/laelaps/discovery-doesn-t-know-what-a-dinosaur-is/