Ode aan de Brontosaurus, deel 2

Brontosaurus strikes back!

We gaan verder met onze ode aan Brontosaurus. Vorige keer hebben we het gehad over de geschiedenis van onze favoriete donderhagedis. Vandaag: vijf coole dingen over zijn tijd, leven en manieren.


6. Brontosaurus is één van de vele Morrison-sauropoden
Brontosaurus komt uit de Morrison-formatie. Dat is een uitgestrekte rotsformatie in Noord-Amerika met rotsen en fossielen uit de late Jura-periode. Het gebied loopt van Texas en New Mexico helemaal tot aan Canada, maar het epicentrum voor fossielen ligt vooral in Wyoming en Colorado. De fossielen uit de Morrison-formatie variëren van 156 tot 147 miljoen jaar oud. De formatie omvat dus heel veel tijd en ruimte.

Een groot aantal bekende dinosauriërs komt uit de Morisson-formatie: Allosaurus, Stegosaurus en Ceratosaurus zijn er allemaal gevonden. De formatie is echter vooral bekend om de vele verschillende sauropoden ("langnekken"). Naast Brontosaurus zijn dat onder andere (haalt diep adem) Apatosaurus, Barosaurus, Brachiosaurus, Camarasaurus, Diplodocus, Haplocanthosaurus, Kaatedocus en Supersaurus. Er zijn er nog meer! Deze beesten leefden allemaal in Noord-Amerika rond die tijd. Het waren allemaal planteneters.

Beetje druk hier.

Er zijn veel onderlinge verschillen tussen al deze beesten. Ze variëren in grootte van een relatief bescheiden 14 meter voor Haplocanthosaurus tot een kolossale 35 meter voor de langste exemplaren van Supersaurus en Diplodocus. Brontosaurus zit met zijn 22 meter ergens in de middenmoot.

7. Hij leefde op het land
Op het schilderij van Charles Knight staat Brontosaurus tot zijn schouders in een moeras.

Knight, 1897

Toen de eerste sauropoden werden ontdekt, dacht men dat ze het grootste deel van de tijd in het water doorbrachten. Ze waren zo enorm groot, ze moesten wel zo log en zwaar zijn dat hun poten hen nauwelijks konden dragen. In het water heb je geen last van je gewicht. Dat was de logica.

In de jaren 70 ging het roer om. Dino's werden niet langer beschouwd als logge, strompelende hagedissen, maar als actieve, warmbloedige, dynamische dieren. Sauropoden waren helemaal geen suffe moerasmonsters, maar sterke lopers met een flinke eetlust, die in ferme pas door velden en bossen stapten en een grote invloed hadden op hun omgeving. Sauropoden als Brontosaurus zijn, met hun stevige poten en verassend lichte tred, juist gespecialiseerde landbewoners.

Brontosaurus / Apatosaurus als landdier, getekend door Greg Paul in 1987.

8. Hij had geen natuurlijke vijanden
Er was nog een reden dat de mensen dachten dat Brontosaurus liever in het water lag; op het land zijn de vleeseters, zoals de gevaarlijke Allosaurus. Wat kan onze grote vriendelijke reus tegen zo'n moordenaar beginnen?

Allosaurus: 8,5 meter aan moord en doodslag, schoon aan de haak.

Nou... eigenlijk nogal wat, zo blijkt. Kijk maar naar de grote dieren van nu: olifanten, giraffen en neushoorns worden op de Afrikaanse savanne zelden of nooit door leeuwen aangevallen. Ze zijn veel te groot en sterk. Een volwassen Brontosaurus was vele malen groter en sterker. Wat heeft een dier van 22 meter te vrezen van een dier van 8,5 meter? Hij hoefde zijn belager alleen maar een stomp te geven om er vanaf te zijn. Als jonkie was Brontosaurus natuurlijk wel kwetsbaar.

Brontosaurus en Allosaurus op schaal, met mens.

(Mocht je dat een keer in actie willen zien, hier is een link naar een afbeelding van een sauropode die een vleeseter verplettert. Waarschuwing: nogal gruwelijk.)

9. Hij hield zijn nek omhoog

Apatosaurus met stijve nek in Walking With Dinosaurs, 2001.

Je ziet Brontosaurus, en andere leden van de Diplodocus-familie, vaak afgebeeld met de kop laag bij de grond en de nek recht vooruit, als een soort stijve paal (sorry voor het taalgebruik). De sauropoden uit Walking With Dinosaurs zijn daar een voorbeeld van. Dit is hoogstwaarschijnlijk niet juist. Een stijve nek is waardeloos voor een sauropode. Hij zou nergens bijkunnen. Sauropoden hebben juist zo'n lange nek omdat ze dan handig overal bij kunnen komen, zowel bij de hoogste blaadjes als de struiken op de grond (geen gras!). Zo hoeven ze zo min mogelijk moeite te doen om hun buikje rond te eten.

De nek van Brontosaurus was waarschijnlijk redelijk flexibel. Hij kon hem hoog oprichten, naar de zijkant zwiepen en ermee de grond raken. In rustpositie hield hij de nek waarschijnlijk schuin rechtop in een soort s-vorm; dat is wat bijna alle andere dieren ook doen.

De nek in rustpositie. Bron: Tertrapod Zoology

10. Hij deed aan nekworstelen
Brontosaurus heeft heel gekke nekwervels, zelfs voor een sauropode. Ze zijn veel breder en steviger dan die van, bijvoorbeeld, Diplodocus. In doorsnede is de nek van Brontosaurus meer een driehoek dan een cirkel, vergelijkbaar met een Toblerone-reep. Waarschijnlijk had Brontosaurus een ongewoon brede, heel gespierde, sterke nek. Wat heeft hij daar nu aan?

De nekwervels van Brontosaurus, in voor- en zijaanzicht. Kijk naar die twee naar beneden gerichte uitsteeksels. Daar zaten allemaal spieren aan vast.

De sauropode-experts Matt Wedel en Mike Taylor hebben een mogelijk antwoord: Nekworstelen. Brontosaurus-mannetjes vechten met elkaar met hun nekken. Hiermee verdedigen ze hun territorium, of hun recht om te paren. De spieren in hun nek zijn vooral geschikt om mee naar beneden te drukken. Misschien probeerden ze elkaar als judoka's tegen de grond te duwen.

BRONTOSMASH! Brian Engh, 2015. Bron

Tot zover onze ode aan de Brontosaurus, in tien bedrijven. Ik hoop dat we er allemaal wijzer van geworden zijn. Ik heb wel gemerkt dat ik op dit blog tot nu toe de meeste aandacht heb gegeven aan Brontosaurus en T. rex. Misschien moet ik de komende tijd aandacht geven aan meer obscure beesten, maar... T. rex is in het nieuws!

Meer lezen?
http://scienceblogs.com/tetrapodzoology/2009/05/27/sauropods-held-necks-erect/
https://svpow.com/2015/09/14/so-what-were-apatosaurs-doing-with-their-crazy-necks/
http://markwitton-com.blogspot.nl/2015/10/new-sauropodoramas-stormy-brachiosaurs.html
https://svpow.com/papers-by-sv-powsketeers/wedel-et-al-on-apatosaur-neck-combat/
http://www.app.pan.pl/archive/published/app54/app54-213.pdf